Dotyczy :
„ Projektu z dnia 7.02.2024r. Rozporządzenia Ministra Edukacji zmieniające rozporządzenie w sprawie podstaw programowych kształcenia w zawodach szkolnictwa branżowego oraz dodatkowych umiejętności zawodowych w zakresie wybranych zawodów szkolnictwa branżowego tj. podstawa programowa kształcenia w zawodzie operator obrabiarek skrawających i technik mechanik – przyporządkowanych do branży mechanicznej.
Wstęp
Po zapoznaniu się z uzasadnieniem wprowadzonych zmian, w tym między innymi o następującym brzmieniu„…Modyfikacji uległy treści nauczania w szczególności dotyczące wykonywania obróbki na konwencjonalnych obrabiarkach skrawających” stwierdzamy, że opisana modyfikacja fizycznie polega na usunięciu zapisów dotyczących stosowania maszyn konwencjonalnych w tym zawodzie (usunięcie efektów kształcenia oraz usunięcie maszyn konwencjonalnych w opisach dotyczących warunków realizacji kształcenia w zawodzie operator obrabiarek skrawających/technik mechanik). Nie zgadzamy się na taki zabieg w podstawach programowych kształcenia w zawodzie operator obrabiarek skrawających/technik mechanik.
Zgadzamy się zarówno z uzasadnieniem, jak i z autorami wprowadzonych zmian, że obecnie w branży mechanicznej, w zawodzie operator obrabiarek skrawających/technik mechanik większość obróbki skrawaniem odbywa się na maszynach sterowanych numerycznie. Ta tendencja w najbliższych latach nie zmieni się, co jednak nie oznacza, że te proste, podstawowe czynności zawodowe, a tym samym zawody rynku pracy takie, jak tokarz, frezer, szlifierz znikną z branży mechanicznej.
To właśnie na bazie tych zawodów powstał obecny zawód operator obrabiarek skrawających. Wykonywanie podstawowych czynności obróbki skrawaniem na maszynach konwencjonalnych pozwoliło każdemu uczącemu się na poznanie tych podstawowych procesów oraz opanowanie manualnych czynności, które obecnie wykonuje maszyna CNC. Fakt, że nie jest to obecnie pożądana czynność w tzw. dużym przemyśle , opierającym się obecnie tylko na maszynach CNC nie oznacza, że wspomniane zadania zawodowe wykonywane na obrabiarkach konwencjonalnych powinny zniknąć z zawodu operator obrabiarek skrawających. One nadal zostaną w przemyśle, w mikroprzedsiębiorstwach czy rzemiośle i nadal będą pracodawcy którzy nadal pracują na maszyn konwencjonalnych, by świadczyć swoje usługi. Usunięcie opisanych wyżej bezpowrotnie efektów kształcenia, a co za tym idzie stosownych parków maszynowych, które obecnie znajdują się w szkołach, warsztatach szkolnych oraz Centrach Kształcenia Zawodowego spowoduje że czynności praktyczne z użyciem maszyn konwencjonalnych (tokarka, frezarka) nie będą mogły być już nigdy formalnie kształcone.
Obecnie, według Rejestru Szkół i Placówek Oświatowych kształcących w zawodzie operator obrabiarek skrawających jest 494 szkół i placówek, a w zawodzie technik mechanik jest 572 szkół/placówek. Żadna szkoła, placówka i żaden organ samorządowy nie będzie utrzymywał pomieszczenia, hal i pracowni, które nie będą używane do celów dydaktycznych, choćby w znikomej ilości godzin lekcyjnych. Obecnie są to z reguły minimum dwie hale, tzw. pracownie tokarek i frezarek lub obrabiarek innych, które zostały dostosowane do możliwości egzaminowania. Stało się tak poprzez zakup nowych maszyn konwencjonalnych, a w Polsce nie ma już od wielu lat producentów tych maszyn.
Ponadto należy wspomnieć, że likwidacja zadań zawodowych i innych zapisów dotyczących obrabiarek konwencjonalnych pociągnie za sobą zmiany nie tylko w zawodach, które istniały w szkołach od dziesiątków lat w branży stricte mechanicznej. Paradoksalnie, obowiązek kształcenia na maszynach konwencjonalnych pozostaje w zawodach innych branż, które wywodzą się z branży mechanicznej np. ślusarz, mechanik pojazdów samochodowych itd.
Dlatego całkowitą likwidację pracowni i możliwości kształcenia w nich na obrabiarkach konwencjonalnych uważamy za duży błąd metodyczny
i dydaktyczny.Jako rozwiązanie tej sytuacji, mając na uwadze również oczekiwania przemysłu proponujemy usunięcie zapisów dotyczących maszyn konwencjonalnych z egzaminu zawodowego. W ten sposób nie będzie to główny cel kształcenia w zawodzie (tak, jak było to dotychczas ), ale umożliwi nadal kształcenie przez pracodawców w tym zawodzie.
Proponujemy, w części dotyczącej wyposażenia dopisać zalecenie, by szkoła posiadała zarówno 5-osiową maszynę, jak i maszyny konwencjonalne. To zwolni pracodawców z obowiązku posiadania maszyn konwencjonalnych na swoim wyposażeniu, a szkołom pozwoli na pozostawienie kształcenia na maszynach konwencjonalnych.
Proponujemy dopisać taką Jednostkę Efektów Kształcenia i uzupełnić ją o efekty kształcenia, określające tylko takie czynności zawodowe na obrabiarkach skrawających konwencjonalnych, które zgodnie z poziomem III PRK byłyby proste i podstawowe, z minimalną ilością godzin potrzebną do opanowania podstawowych czynności manualnych.
Nadmieniamy, że obecnie to szkoły w przeważającej większości organizują kształcenie w tych zawodach i to one wraz z organami samorządowymi decydują o kierunkach kształcenia na swoim terenie. Tak drastyczna zmiana w obu tych zawodach (operator obrabiarek skrawających i technik mechanik) , polegająca na usunięciu cytowanych na wstępie niniejszego pisma treści nauczania z podstaw programowych kształcenia w zawodach, także w części dotyczącej wyposażenia może spowodować znaczący spadek zainteresowania szkół, które chciałyby kształcić przyszłych pracowników branży mechanicznej. Zasady metodyki kształcenia w tych zawodach ewidentnie nie zostały uwzględnione przy modyfikacji podstaw programowych. Zauważalny jest brak spójności w dokumentach oraz brak wyraźnej koncepcji kształcenia i metodologii, która powinna przyświecać nowoczesnej formie kształcenia w zawodach. Przy opracowaniu tych modyfikacji i nowych zawodów należałoby położyć większy nacisk na zdobywanie umiejętności praktycznych, które powinny dominować, a odchodzić należy od wymagania czystej wiedzy pamięciowej, która obecnie jest powszechnie dostępna na wyciągnięcie ręki (smartfona). Model, który powinien być obecnie promowany przy opracowaniu dokumentów programowych powinien opierać się na taksonomii uczenia się „Education 4.0”(wg. World Economic Forum), gdzie na pierwszym miejscu stawia się umiejętności, na drugim postawy i kompetencje „miękkie”, a potem dopiero wiedzę jedynie w zakresie niezbędnym do opanowania umiejętności oraz postaw. Taksonomia uczenia się, „Edukacja 4.0” przedstawia kompleksowy zestaw umiejętności, postaw i wartości, które mają przygotować uczniów do dobrego funkcjonowania w gospodarkach przyszłości, opierając się na współczesnych badaniach i ustalonych taksonomiach edukacyjnych. Opisany model jednoczy szerszą inicjatywę Światowego Forum Ekonomicznego „Edukacja 4.0” w oparciu o wspólne podstawy i zrozumienie tego, jak na nowo przygotować obecnie system edukacji zawodowej, a także służy jako instrument ułatwiający tę transformację.
Naszym zdaniem, obecnie jest potrzeba wnikliwej analizy krytycznej i wdrożenia nowych koncepcji zmian w kształceniu zawodowym, które rozpoczęły się w roku 2012. Przedstawione w projekcie rozporządzenia przykłady nowych propozycji rozwiązań systemowych w podstawach programowych wskazują na potrzebę zidentyfikowania treści nauczania i efektów kształcenia, które nie są aktualne w środowisku pracy. Przykładem jest zawód technik mechanik i kwalifikacja K.2, tj. MEC.09. Organizacja i nadzorowanie procesów produkcji maszyn i urządzeń. Specyfika tego zawodu sięga lat 70 i to właśnie w tym zawodzie, podczas wyodrębniania kwalifikacji w roku 2012 powstała taka, która była dedykowana niższemu szczeblowi personelu tzn. brygadzistom oraz kierownikom, którzy w tamtym czasie zajmować się mieli organizacją i nadzorowaniem procesów produkcji maszyn i urządzeń. W branży motoryzacyjnej powstała bliźniaczo podobna kwalifikacja K.2, tj. MOT.06 „Organizacja i prowadzenie procesu obsługi pojazdów samochodowych” oraz została też utworzona w nowym zawodzie technik elektromobilności. W pracach nad modyfikacją podstaw programowych w roku 2012 oraz ich modyfikacją w roku 2017 i 2019 nie można było zmieniać nazw kwalifikacji, ponieważ prowadzone były w ramach projektów unijnych co spowodowało małą mobilność dostosowania efektów kształcenia do realnych warunków na rynku pracy.
Stwierdzamy, że te dwa wspomniane powyżej zawody techniczne (technik mechanik i technik pojazdów samochodowych), a teraz również technik elektromobilności mają kwalifikację, która pośrednio odnosi się do kompetencji miękkich. tzn. kierowanie małymi zespołami. Wykonywanie zadań zawodowych typu : organizowanie i nadzorowanie procesu….następuje w przedsiębiorstwach po przepracowaniu wielu lat, a co za tym idzie nabyciu doświadczenia w zawodzie, co w połączeniu z predyspozycjami do kierowania zespołem pracowniczym daje pracownikowi awans w hierarchii firmy.
Mając powyższe na uwadze uważamy, że przeniesienie JEK z kwalifikacji MEC.05 do MEC.09 tj. MEC.09.2. Podstawy obróbki ręcznej i mechanicznej oraz montażu (podstawy w kształcenia w zawodzie) oraz położenie nacisku na programowanie maszyn CNC właśnie w BS I jest nie celowe i nie zrozumiałe oraz nie poparte metodologią kształcenia w zawodzie. Dlatego proponujemy, przykładem innych zawodów, gdzie występuje programowanie np. w zawodzie technik informatyk (PRK IV) czy technik mechatronik(PRK V) przygotować przestrzeń właśnie w tej kwalifikacji MEC.09 do programowania maszyn CNC oraz kształcenia w CAD i CAM, bo tego dziś oczekuje rynek pracy od absolwenta kierunku mechanicznego. Obecnie kwalifikacja MEC.09, która kończy się egzaminem na „papierze” nie ma pokrycia
w zapotrzebowaniu na kwalifikacje potrzebne na dzisiejszym rynku pracy w branży mechanicznej. Poszukiwane aktualnie na rynku pracy umiejętności w zawodzie technik mechanik to naszym zdaniem:
- Programowanie maszyn CNC
- Frezarka CNC.
- Tokarka CNC.
- Wiertarka CNC.
- Maszyna do cięcia laserem CNC.
- Szlifierka CNC.
- Maszyna do cięcia strumieniem wody CNC.
- Maszyna do cięcia plazmowego CNC.
- Maszyna do wyładowań elektrycznych CNC.
- Przygotowanie procesów produkcji z zastosowaniem systemów CAD/CAM
- Obsługa Systemu Zarządzania Produkcją (MES)
- Obsługiwanie urządzeń do ustawiania narzędzi,
- Obsługa systemów do ewidencji, zarządzania i kontroli narzędzi i zasobów.
Po wstępnej analizie dokumentów, dotyczących tych dwóch zawodów stwierdzamy:
- Brak jest spójności metodycznej w obrębie całego dokumentu (dotyczący zastosowanych nazw, obróbkę skrawaniem – wiórową itd
- W celach kształcenia wystąpiły maszyny konwencjonalne, w treści nauczania oraz w wyposażeniu nie wystąpiły,
- Nazewnictwo JEK nie jest spójne z efektami kształcenia (MEC.05.2. Podstawy mechatroniki i robotyki)
- Usunięte z MEC.05 treści nauczania dotyczące rysunku technicznego, które z kolei przeniesione do kwalifikacji MEC.09., będą realizowane w klasie IV i V technikum (pozostały tylko w MEC.05 KW czyta i rozróżnia)
- Brak możliwości wybrania formy egzaminu w kwalifikacji MEC.09, po transferze treści z MEC.05
- Dublowanie się efektów kształcenia w MEC.05 i MEC.09
Wszystkie uwagi zostały naniesione w formie komentarzy w pliku:
Wnioski i zalecenia
- Niezbędne jest przygotowanie nowej metodologii, która spełni oczekiwania pracodawców oraz szkół kształcących w zawodach. Pozwoli to „odchudzić” podstawę programową oraz ujednolicić język pracodawców z językiem kształcenia zawodowego w szkołach i placówkach.
- Należy przełożyć termin wdrożenia podstaw programowych kształcenia
w zawodach o cały rok szkolny, co pozwoli przygotować się merytorycznie
i metodycznie do zmian kompleksowych. - Należy powołać zespół kompetentnych metodyków (obecnie widać brak spójności metodycznej – kto recenzował materiały pod względem metodycznym?), którzy przygotują podłoże tych zmian, wraz z kompetentnymi przedstawicielami pracodawców.
- Projektowany dokument nie nadaje się do wdrożenia w obecnej postaci.