Monitoring karier absolwentów zamiast badania losów absolwentów  czy to obecnie działa ?

Artur Kowalski

Monitoringiem Karier Absolwentów temat który zagościł  na jednej z grup nauczycielskich gdzie dyskusja wykazała duże luki odnośnie realizacji w praktyce tego „nowego narzędzia”.Trzeba pamiętać że od 1.09.2017 r. zostało  uchylone rozporządzenie Ministra Edukacji Narodowej z 6.08.2015 r. w sprawie wymagań wobec szkół i placówek (Dz.U. z 2015 r. poz. 1214), które nakazywało  szkołą do pozyskiwania i wykorzystywania informacji o losach absolwentów min. do promowania wartości edukacji. Obecnie obowiązujące przepisy  Ministra Edukacji Narodowej z dnia 11.08.2017 r. w sprawie wymagań wobec szkół i placówek (Dz. U. z 2020 r. poz. 2198)    nie zobowiązują szkół do śledzenia losów absolwentów. Wcześniejsze rozporządzenia Ministra Edukacji Narodowej z 06.08.2015 r. w sprawie wymagań wobec szkół i placówek (Dz.U. 2015 poz. 1214) uchylone 01.09.2017 r. obligowały szkoły do pozyskiwania i wykorzystywania informacji o losach absolwentów do promowania wartości edukacji. Monitorowanie losów absolwentów szkół ponadpodstawowych jest nowym zadaniem Ministra właściwego do spraw oświaty i wychowania, wprowadzonym ustawą z dnia 25 lutego 2021 r. o zmianie ustawy – Prawo oświatowe oraz niektórych innych ustaw (Dz. U. 2021 poz. 619). Ustawa określa cele monitoringu, wynikający z nich zakres danych oraz procedury dotyczące łączenia danych oraz ich „anonimizacji”……trwałe i nieodwracalne usunięcie powiązań między danymi osobowymi a osobami, których one dotyczą. Instytut Badań Edukacyjnych, we współpracy z Ministerstwem Edukacji i Nauki oraz Informatycznym Centrum Edukacji i Nauki, tworzy system monitorowania losów absolwentów szkół ponadpodstawowych.

Monitoring karier absolwentów publicznych i niepublicznych szkół ponadpodstawowych polega na systematycznym gromadzeniu danych dotyczących ścieżek zawodowych, osiągnięć oraz doświadczeń absolwentów tych szkół po ich opuszczeniu. Celem tego rodzaju monitoringu jest analiza losów absolwentów w kontekście ich dalszego rozwoju zawodowego, edukacyjnego i społecznego.„Art. 26b. 1. Minister właściwy do spraw oświaty i wychowania prowadzi monitoring karier absolwentów publicznych i niepublicznych szkół ponadpodstawowych, zwany dalej „Monitoringiem Karier Absolwentów”. Obecnie na podstawie art. 26b ustawy z 14.12.2016 r. Prawo oświatowe (Dz. U. z 2021 r. poz. 1082 ze zm.)

3. Monitoring karier absolwentów jest prowadzony na podstawie:

1) danych gromadzonych w systemie informacji oświatowej, o którym mowa w ustawie z dnia 15 kwietnia 2011 r.o systemie informacji oświatowej (Dz. U. z 2021 r. poz. 584);

2) danych gromadzonych w Zintegrowanym Systemie Informacji o Szkolnictwie Wyższym i Nauce POL-on, o którym mowa w art. 342 ust. 1 ustawy z dnia 20 lipca 2018 r. – Prawo o szkolnictwie wyższym i nauce (Dz. U. z 2021 r.poz. 478);

3) danych gromadzonych przez okręgowe komisje egzaminacyjne;

4) danych gromadzonych przez Zakład Ubezpieczeń Społecznych na kontach ubezpieczonych lub kontach płatników składek.

To właśnie MEN obecnie realizuje zadanie monitoringu karier absolwentów publicznych i niepublicznych ponadpodstawowych na   podstawie danych gromadzonych w  systemie informacji oświatowej, Zintegrowanym Systemie Informacji o Szkolnictwie Wyższym i Nauce, przez okręgowe komisje egzaminacyjne oraz przez Zakład Ubezpieczeń Społecznych na kontach ubezpieczonych lub kontach płatników składek. Monitoring karier absolwentów jest prowadzony w celu zapewnienia informacji na temat przebiegu karier absolwentów szkół ponadpodstawowych na potrzeby prowadzenia polityki oświatowej państwa na poziomie krajowym, regionalnym i lokalnym.System monitoringu karier absolwentów został stworzony przez Instytut Badań Edukacyjnych, we współpracy z Ministerstwem Edukacji i Nauki oraz Informatycznym Centrum Edukacji i Nauki. Monitoring jest prowadzony w celu zapewnienia informacji na temat przebiegu karier absolwentów na potrzeby prowadzenia polityki oświatowej państwa na poziomie krajowym, regionalnym i lokalnym. Obecne rozwiązanie jest wzorowane na ogólnopolskim systemie monitorowania Ekonomicznych Losów Absolwentów szkolnictwa wyższego (ELA), ale dotyczy dalszych losów edukacyjnych i sytuacji na rynku pracy absolwentów szkół ponadpodstawowych. System monitoringu został uruchomiony w ramach projektu Monitorowanie losów absolwentów szkół zawodowych – etap II realizowanego w ramach działania 2.15. Kształcenie i szkolenie zawodowe dostosowane do potrzeb zmieniającej się gospodarki II osi priorytetowej Efektywne polityki publiczne dla rynku pracy, gospodarki i edukacji Programu Operacyjnego Wiedza, Edukacja, Rozwój (PO WER).

Cele monitoringu realizowane są z wykorzystaniem danych administracyjnych z państwowych rejestrów. Monitoring wykorzystuje dane dotyczące nauki w systemie oświaty (dane z Systemu Informacji Oświatowej – SIO), uzyskiwania dyplomów i świadectw/certyfikatów (dane Okręgowych Komisji Egzaminacyjnych – OKE oraz dane SIO), kontynuacji nauki na studiach (dane pochodzące z systemu POL-on) oraz aktywności na rynku pracy (dane Zakładu Ubezpieczeń Społecznych – ZUS). Do połączenia tych danych potrzebny jest identyfikator umożliwiający zidentyfikowanie danej osoby w wykorzystywanych systemach. Rolę takiego identyfikatora spełnia numer PESEL, który po połączeniu danych zostaje bezpowrotnie usunięty ze zbioru. Za łączenie danych i ich anonimizację odpowiedzialne jest Informatyczne Centrum Edukacji i Nauki (ICEiN). Szczegółowy zakres i okres przetwarzania danych pozyskiwanych na potrzeby monitoringu precyzyjnie określa art. 26b. Ustawa z dnia 14 grudnia 2016 r. – Prawo oświatowe (Dz.U. 2017 poz. 59 z późń zm.). Do tej pory przeprowadzono dwie edycje monitoringu karier. Dostępne są dwa raporty krajowe dotyczące sytuacji edukacyjnej i zawodowej absolwentów szkół ponadpodstawowych i ponadgimnazjalnych. Dyrektorzy szkół ponadpodstawowych w Polsce co roku otrzymują raporty dotyczące sytuacji edukacyjnej i zawodowej ich absolwentów za pośrednictwem Systemu Informacji Oświatowej. Pierwszy raport z badań z użytkownikami raportów szkolnych jest dostępny.

Obecnie dostępny jest na stronie MEN  najnowszy raport  kwietnia 2024   Monitoring karier absolwentów publicznych i niepublicznych szkół ponadpodstawowych edycja 2023  

Monitorowanie karier absolwentów szkół ponadpodstawowych jest więc kompleksowym procesem, który ma na celu nie tylko ocenę jakości edukacji, ale także wspieranie rozwoju zawodowego absolwentów i dostosowywanie programów nauczania do zmieniających się potrzeb rynku pracy.Aktualnie  trwa  kontynuacja badań w projekcie – „Rozwój systemu monitoringu karier absolwentów i absolwentek szkół ponadpodstawowych” realizowanym przez IBE w ramach programu Fundusze Europejskie dla Rozwoju Społecznego 2021-2027.

W projekcie przyjęto uzyskanie następujących rezultatów:

• Rozwiązania prawne i analityczne, które pozwolą na rozszerzenie zakresu informacji wykorzystywanych w monitoringu karier.
• Rozszerzenie zakresu monitoringu o nowe kategorie osób, które uczyły się w szkołach ponadpodstawowych.
• Portal Monitoringu Karier – system do raportowania wyników monitoringu, w którym będą udostępniane moduły do generowania raportów z monitoringu dopasowanych do potrzeb poszczególnych grup użytkowników, materiały pomocnicze i edukacyjne. Moduły pozwolą użytkownikom na samodzielne, elastyczne budowanie raportów dostosowanych do ich potrzeb

Docelowo monitoring taki będzie mógł obejmować:

1. Gromadzenie danych osobowych: Takich jak dane kontaktowe, informacje o wykształceniu, doświadczeniu zawodowym.
2. Śledzenie dalszych studiów: Monitorowanie, czy absolwenci kontynuują naukę na uczelniach wyższych, jakie kierunki wybierają, czy osiągają dyplomy.
3. Badanie ścieżek zawodowych: Analiza, w jakich branżach i zawodach pracują absolwenci, jakie stanowiska zajmują, jakie są ich zarobki i perspektywy rozwoju.
4. Ocena satysfakcji z kształcenia: Ankietowanie absolwentów w celu uzyskania opinii na temat jakości kształcenia otrzymanego w danej szkole oraz przydatności nabytych umiejętności w praktyce zawodowej.
5. Śledzenie osiągnięć: Monitorowanie nagród, wyróżnień, udziału w projektach badawczych czy społecznych, publikacji naukowych itp.
6. Analiza trwałości zatrudnienia: Badanie stabilności zatrudnienia absolwentów, częstość zmian pracy, ewentualne okresy bezrobotności.
7. Działania informacyjne i doradcze: Na podstawie zebranych danych, udzielanie informacji zwrotnych szkołom oraz absolwentom w celu doskonalenia procesu kształcenia oraz wsparcia w planowaniu kariery zawodowej.
8. Analiza wskaźników sukcesu zawodowego: Oprócz oceny samej obecności na rynku pracy, monitorowanie karier absolwentów obejmuje także analizę ich osiągnięć zawodowych, takich jak awanse na stanowiska kierownicze, udział w projektach strategicznych czy osiągnięcia w dziedzinie badawczej.
9. Śledzenie mobilności zawodowej: Niektórzy absolwenci mogą podjąć pracę lub kontynuować edukację za granicą. Monitorowanie karier pozwala śledzić również takie międzynarodowe aspekty kariery zawodowej.
10. Badanie zgodności kształcenia ze potrzebami rynku pracy: Analiza karier absolwentów może dostarczyć informacji zwrotnej na temat tego, czy kształcenie oferowane przez szkoły odpowiada na realne potrzeby rynku pracy i czy absolwenci są przygotowani do wykonywania zawodu.
11. Dostosowywanie programów nauczania: Na podstawie danych zebranych w trakcie monitoringu, szkoły mogą dostosowywać programy nauczania, wprowadzać nowe przedmioty lub modyfikować istniejące, aby lepiej odpowiadały potrzebom i oczekiwaniom przyszłych absolwentów oraz rynku pracy.
12. Zbieranie opinii od pracodawców: Oprócz ankietowania absolwentów, monitorowanie karier może również obejmować zbieranie opinii od pracodawców na temat umiejętności, kompetencji i przygotowania zawodowego absolwentów danej szkoły.
13. Rozwój sieci kontaktów zawodowych: Szkoły mogą wykorzystywać zebrane dane do budowania i utrzymywania relacji z przedstawicielami świata biznesu i instytucjami zatrudniającymi, co może przyczynić się do lepszej integracji absolwentów na rynku pracy.
14. Prowadzenie badań longitudinalnych: Badania długofalowe pozwalają na śledzenie karier absolwentów przez dłuższy czas, co umożliwia analizę długoterminowych tendencji oraz wpływu różnych czynników na rozwój zawodowy.

Jak w przyszłości wykorzystać  wyniki ?

Pozytywne wyniki prezentowane w raportach prawdopodobnie będą wykorzystywane przez szkoły przy rekrutacji  dla szkół których absolwenci dobrze sobie radzą na rynku pracy. Część szkół będzie wykorzystywała wyniki jako punkt wyjścia, do refleksji nad tym jakie aspekty kształcenia uczniów danej szkoły branżowej wymagają poprawy oraz  mogą stanowić wskazówkę na jaki rodzaj kompetencji, kwalifikacji czy  przedmiotów położyć większy nacisk. Wyniki mogą stanowić także wskazówkę dla działań z zakresu doradztwa zawodowego, szczególnie gdy absolwenci nie podjęli pracy w wyuczonym kierunku nauczania zawodu. Wyniki monitoringu mogą być także przedstawiane Radzie Rodziców, żeby pokazać możliwości jakie mają absolwenci szkoły. Wyniki monitoringu mogą okazać się ponadto przydatne jako przesłanka przy podejmowania decyzji dotyczących tego w jakich zawodach szkoła oferuje kształcenie.Należy stwierdzić obiektywnie że opracowania raportów na temat losów absolwentów (nie przez szkołę do której uczęszczali, lecz przez zewnętrzną instytucję- IBE) może zwiększać wiarygodność prezentowanych wyników dla odbiorców (np. kandydatów oraz ich rodziców), którym szkoła będzie je przedstawiała.Monitoring karier absolwentów publicznych i niepublicznych szkół ponadpodstawowych może być wartościowym narzędziem do oceny skuteczności systemu edukacyjnego i przygotowania absolwentów do rynku pracy. Poprzez śledzenie dalszych losów absolwentów, można ocenić, jakie umiejętności zdobywają w trakcie nauki oraz jakie ścieżki zawodowe wybierają po opuszczeniu szkoły. Jest to bardzo ważne zarówno dla samych uczniów, którzy mogą dostosować swoje wybory edukacyjne do realnych potrzeb rynku pracy, jak i dla instytucji edukacyjnych, które mogą dostosować swoje programy nauczania.Jednakże skuteczność takiego monitoringu będzie zależeć od wielu czynników, w tym od sposobu gromadzenia danych, ich analizy oraz interpretacji wyników. Ważne jest również, aby monitorowanie było prowadzone w sposób wiarygodny i obiektywny, aby wyniki były adekwatne i przydatne dla wszystkich zainteresowanych stron. Podsumowując, monitoring karier absolwentów szkół ponadpodstawowych może być cennym narzędziem, ale jego skuteczność zależy od właściwego zaplanowania i wykonania, a także od odpowiedniego wykorzystania zebranych danych.Ale o tym przekonamy się dopiero za parę lat….

Artur Kowalski